Afgelopen week was de week van de eenzaamheid. In mijn woonplaats (Eindhoven) is de eenzaamheid nog aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde (50% van de Eindhovenaren voelt zich wel eens eenzaam t.o.v. 44% van de Nederlanders). 50 procent, mijn halve appartementencomplex is dus eenzaam. Een verdrietige gedachte. Nou is de eenzaamheid in steden in het algemeen erger dan in dorpen. In Eindhoven is de eenzaamheid per wijk verschillend. In Woensel Zuid zijn de meeste eenzame Eindhovenaren te vinden, in Stratum de minste. Nu heb ik daar zelf geen onderzoek naar gedaan maar ik kan me voorstellen dat dat te maken heeft met het soort bewoners in die wijken: in Woensel Zuid zijn veel eenpersoonshuishoudens gevestigd, veel (internationale) studenten en ouderen. In Stratum vooral veel gezinnen. Desalniettemin is dat geen garantie voor geluk. Ook mensen die volledig omringd zijn door vrienden en familie kunnen zich eenzaam voelen.
Eenzaam in de grote stad
De ironie: hoe meer mensen om je heen wonen, hoe groter de kans dat je eenzaam wordt. Omringd zijn door mensen is dus zeker niet de oplossing. Eenzaamheid is wat mij betreft iets dat veel dieper geworteld zit dan het wel of niet krijgen van bezoek. Ik denk dat mensen die zich niet verbonden voelen, zich eenzaam voelen. Als je steeds omringd bent door mensen waar je niets mee hebt, kun je nog steeds erg eenzaam zijn. Betekenisvolle relaties en erkenning zijn belangrijk.
Ik ben opgegroeid in de grote stad en heb lang geen contact gehad met kinderen uit dorpen. Pas op het hbo en de universiteit, waar veel meer diversiteit op school is omdat studenten uit allerlei dorpen en steden op dezelfde plek gaan studeren, merkte ik hoe anders hun levens waren. Ze hadden het verenigingsleven, bouwden carnavalswagens samen, zaten bij de lokale muziekclub, deden vrijwilligerswerk bij de scouting, hadden boerenbruiloften en kenden het halve dorp. Ik kende mijn buren niet eens. Nu heb ik dat niet per se erg gevonden, ik wist niet beter en had altijd leuke vriendinnen op school, dat was prima zo. Maar zo kan ik me wel voorstellen dat de eenzaamheid kan toeslaan, zeker als je ouder wordt en de mensen uit je directe cirkel overlijden.
Taboe op eenzaamheid
Er heerst nog steeds een taboe op eenzaamheid. Niemand geeft graag toe dat hij of zij eenzaam is. En het zijn echt niet alleen maar oudere mensen. Tijdens de week van de eenzaamheid was het programma ‘Wie kent mij nog?’ dagelijks op tv. Portretten van mensen die eenzaam zijn en je een kijkje geven in hun leven. Maar ook vragen: ‘wie kent mij nog?’ Ik hoop van harte dat er bekenden uit het verleden hebben gebeld of gemaild. Dat gun ik deze mensen. Neem nu Mehmet die vrijwilligerswerk doet, dolgraag contacten wil en zich realiseert dat zijn laatste feestje dateert van zijn basisschool tijd. Dat hij zich afvraagt waar hij het eigenlijk nog voor doet. Je ziet het intense verdriet in de ogen van deze mensen. Dat breekt mijn hart. Het is geen schande om te zeggen dat je je eenzaam voelt. Het biedt juist een kans om er iets aan te doen en hulp te vragen. Je bent niet alleen.
Eerst aan jezelf werken
Mind you, dit is mijn kijk op dit probleem: mensen zijn kuddedieren. Dus aan de ene kant hebben we de groep nodig, maar het is niet zo simpel dat omringd zijn door mensen voldoende is. We ontlenen onze eigenwaarde aan wat we kunnen betekenen voor de groep. We halen waarde uit erkenning. Dat valt niet te ontkennen. Ik zie het ook als een vicieuze cirkel: we hebben niet veel tijd meer tegenwoordig, iedereen is druk. Die schaarse tijd willen dan het liefst doorbrengen met mensen waar we het leuk mee hebben, mensen die gezellig zijn. Als je iemand zielig vindt is dat geen goede basis voor een gelijkwaardige vriendschap. En als het van iemand afdruipt dat die eenzaam is en aandacht nodig heeft en geëntertaind moet worden, is de relatie vanaf het begin al niet gelijk. De ander moet meer inbrengen dan de één. Dat is niet aantrekkelijk. En juist daarom is het belangrijk om eerst aan jezelf te werken, eventueel met hulp want het kan soms heel lastig zijn dat helemaal zelf te doen als je hier al lang mee worstelt. Een psycholoog kan je heel goed helpen met belangrijke levensvragen en je helpen bij het beter in je vel komen te zitten. ‘Wie ben ik?’, ‘wat vind ik belangrijk in het leven?’, ‘wat zijn mijn normen en waarden?’ Als je jezelf goed kent, kun je ook de ander leren kennen. Als je uitstraalt dat je gelukkig bent met wie je bent, zal dat ook leuke geïnteresseerde mensen aantrekken. Zoals Harrie Jekkers al prachtig toezong in zijn nummer ‘Ik hou van mij’. Het opende mijn ogen en liet me voor eens en voor altijd inzien: pas als je van jezelf houdt, kun je ook van de ander houden.