De zon komt de hele dag niet boven de horizon. Een fenomeen dat alleen waarneembaar is ten zuiden van de zuidpoolcirkel en ten noorden van de noordpoolcirkel, en in dit laatste gebied ging ik op bezoek voor een stuk over winterdepressie.
Tromsø ligt 350 kilometer boven de poolcirkel en heeft 60 (afhankelijk van de definitie) aaneengesloten poolnachten: 60 nachten waarbij de zon niet boven de horizon uitkomt. 61 dagen donker dus! Je hele ritme is verstoord, kan ik je bevestigen. De bijtende kou en de kleine opspringende steentjes helpen niet een avondwandeling te bevorderen, dus je blijft binnen, veel en lang binnen. Waar we in Nederland discussiëren over de winter- versus zomertijd en het wel of niet afschaffen van die laatstgenoemde, is dat uurtje verschil echt peanuts als je het vergelijkt met waar deze mensen mee moeten dealen. Ik heb zelf sowieso nooit een echt ontregeld gevoel gehad als de klok in Nederland werd verzet. We hebben nog steeds gewoon daglicht. Zon. En ja, in de winter vind ik het ook wat minder fraai om in het donker naar het werk te gaan en weer in het donker thuis te komen, maar tussendoor is er gelukkig nog zon. Hier sta je op in het donker, ga je naar je werk in het donker, lunch je in het donker en kom je thuis in het donker. En dat heeft gevolgen, de winterdepressie (of SAD, seasonal affect disorder) bestaat echt. Toch blijven de Noren er best nuchter onder: “We zijn het gewend hier”, vertelt de gids van een lokale Saami familie me – de naam van de inheemse inwoners van, onder andere, Noord-Noorwegen.
Visbuffet
Ik vind de Noren sowieso een bijzonder volkje. Ieder huis is versierd met lichtjes, zowel binnen als buiten. De taal is verrassend goed leesbaar voor mij als Nederlander met bagage in Duits en Engels. Leesbaar inderdaad, want zodra ze hun giecheltjes open doen, versta ik er niks meer van. Die blijven sowieso beter dicht vanwege de bijzondere visgeur die dan kans krijgt zich te verspreiden. Rauwe vis als ontbijt, gerookte vis als lunch en gebakken vis als diner. Een compleet visbuffet komt me tegemoet als ik ’s ochtend aanschuif aan het ontbijt. Je moet er van houden.
De beste tips tegen depressie
Terug naar het leven in het donker. Creëer een continuritme qua slaap. Dit geldt zowel voor de zomer als de winter. Dus ga rond dezelfde tijd naar bed en sta rond dezelfde tijd op. De verschillen in de zomer en winter zijn enorm. De 60 poolnachten hebben ook de andere kant van de medaille: 60 pooldagen in de zomer wanneer de zon niet verdwijnt en het dus ook ’s nachts licht is.
Beweging helpt ook tegen depressieve gevoelens. Dus sporten is hier echt een ding: overal zijn gyms, gigantische gyms. En dat bewegen gaat gewoon door, ook in de kou. Dat geldt niet alleen voor volwassenen, de kids spelen hier gewoon buiten tussen de meters sneeuw. Wel in skipak. Dus er kunnen ook sneeuwengeltjes gemaakt worden. En veel Noren hier hebben een lichttherapie lamp thuis om even te ontsnappen aan de donkerte. Het is overigens een misverstand dat het pikdonker is. De maan zorgt wel voor wat licht en de stad wordt natuurlijk verlicht door kunstmatige lichtbronnen. Maar dat kunstlicht is toch echt anders dan normaal licht. En dan is er natuurlijk nog het geluk van het Noorderlicht, waarvan Tromsø bekend staat als één van de beste plekken om het waar te nemen. Om de pijn van het gebrek aan zon overdag een beetje te verzachten, zullen we maar zeggen. Want wat een adembenemend mooi fenomeen en tja, dat zie je toch echt het beste als het helemaal donker is.
Waardeer dat wat je normaal voor lief neemt
Het vriest nu buiten -4. Dit verhaal typende vanuit mijn (gelukkig goed verwarmde) hotelkamer waar ik door het raam de sneeuw zie neerdwarrelen, doet me denken. Na amper 3 dagen weet ik het zeker: dit zou ik nooit 60 dagen trekken. Je wordt wakker in het donker en het stopt gewoon niet. Om 15:30 voel ik me klaar om naar bed te gaan. Soms geef je daar aan toe en dan word je wakker om 20:00, om vervolgens niet meer in te kunnen slapen als je hoort te slapen. Net een jetlag. Maar om in ieder geval positief te eindigen: als ik terug ben in Nederland ga ik iets extra waarderen waar ik normaal niet eens over nadenk: dat daar ’s ochtends gewoon fraai de zon op komt (of dat nou om 06:00 of 07:00 uur is kan me niet schelen) en ik elke dag mag genieten van wat uurtjes echt daglicht. Simpel, maar onbetaalbaar.
Liefs,
Bridget
“Vrolijk kerstfeest”